Quy hoạch đô thị ven sông – bài toán thách thức với Hà Nội và TP.HCM

Đề án “Phát triển kè sông và kinh tế dịch vụ ven sông giai đoạn 2020-2045” được TP.HCM phê duyệt vào đầu năm 2022, Đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng và sông Đuống được UBND TP. Hà Nội công bố ngày 5/4 vừa qua được các chuyên gia kỳ vọng sẽ làm thay đổi diện mạo đô thị dọc bờ sông của hai thành phố lớn vốn có nhiều tiềm năng nhưng chưa được khai thác và đầu tư tương xứng.

Giống như nhiều “đô thị sông nước” nổi tiếng trên thế giới, Hà Nội và TP.HCM là hai thành phố được thiên nhiên ưu ái với địa thế có những con sông lớn chảy qua. Chính vì vậy, những động thái mới đây của chính quyền về việc phát triển khu vực ven sông Hồng và sông Sài Gòn là một tín hiệu đáng mừng, giúp phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử, sinh thái, tạo nét đặc trưng độc đáo của đô thị cũng như khơi dậy tiềm năng phát triển kinh tế dịch vụ. 

Hứa hẹn diện mạo đô thị mới

Ngày 17/3 vừa qua, TP.HCM đã khánh thành công viên bến Bạch Đằng với quy mô chỉnh trang khoảng 1,6 ha. Không chỉ quảng trường quanh tượng đài Đức Thánh Trần Hưng Đạo được cải tạo lại, bờ sông Sài Gòn khu vực trung tâm quận 1 được khoác lên một diện mạo hoàn toàn mới với vẻ hiện đại, văn minh và thoáng mát hơn bao giờ hết. Công trình này là một trong những bước đầu tiên và cũng là tiền đề cho việc quy hoạch đồng bộ khu vực ven sông Sài Gòn sau khi đề án “Phát triển kè sông và kinh tế dịch vụ ven sông TP.HCM giai đoạn 2020 - 2045” được UBND TP.HCM phê duyệt. 

Việc có một quy hoạch bài bản và đồng bộ cho bờ sông Sài Gòn và sông Hồng sẽ là chất xúc tác
quan trọng để phát triển đô thị mang “cảm giác về nơi chốn” và nhiều không gian công cộng

Đề án này được xây dựng để hướng đến mục tiêu từng bước đẩy mạnh phát triển kinh tế dịch vụ, xây dựng hoàn thiện chuỗi không gian đô thị dọc bờ sông có đặc trưng, bản sắc đô thị sông nước, có sức hấp dẫn, thân thiện với môi trường, nâng cao chất lượng môi trường sống. Cùng với đó, TP.HCM cũng hướng đến xây dựng hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng đa chức năng dọc bờ sông Sài Gòn, tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan kết nối các tiện ích công cộng, tạo điều kiện phát triển hoạt động kinh tế dịch vụ liên quan đến sông nước và hạ tầng xanh, đồng thời nâng cao khả năng ứng phó với ngập lụt, biến đổi khí hậu, chống sạt lở cho thành phố. 

Cũng trong đầu tháng 4, UBND TP Hà Nội đã công bố các đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng và sông Đuống theo tỷ lệ 1/500. Lãnh đạo thành phố cho biết các đồ án được phê duyệt sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để lập kế hoạch chi tiết, thiết kế đô thị, quản lý xây dựng theo quy hoạch trên địa bàn TP, hình thành các trục không gian đặc trưng hành lang xanh với các chức năng chính là công trình công cộng, các công viên cây xanh, văn hóa lịch sử, dịch vụ du lịch, giải trí của Hà Nội, từ đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và cải thiện điều kiện sống của người dân theo hướng văn minh, hiện đại và phát triển bền vững. 

Bình luận về vấn đề này, ông Troy Griffiths, Phó Tổng giám đốc Savills Việt Nam khẳng định: “Sự đồng bộ của quy hoạch đô thị là một vấn đề nóng, đang được quan tâm của chính quyền các địa phương trong thời gian gần đây. Hiện nay, nhiều quốc gia có nền kinh tế đang trỗi dậy nhanh chóng đang lãng phí các nguồn lực do phát triển một cách thiếu kiểm soát. Tuy nhiên, điều này hoàn toàn có thể tránh được nếu mỗi quốc gia quy hoạch phát triển cơ sở hạ tầng và các tài nguyên một cách chiến lược và đồng thời, từ đó mang đến một kết quả tối ưu và bền vững”.

Các kế hoạch này cho thấy sự quyết tâm của Chính phủ Việt Nam trong việc thực hiện “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050”. Theo đó, định hướng của chiến lược này bao gồm việc thúc đẩy đô thị hóa theo hướng đô thị thông minh, bền vững, có năng lực chống chịu với biến đổi khí hậu, đảm bảo hiệu quả kinh tế - sinh thái, thuận lợi cho phát triển giao thông công cộng, tăng tính hấp dẫn, cạnh tranh và thân thiện với môi trường, tiết kiệm thời gian đi lại. 

Xây dựng không gian mang văn hóa bản địa qua dòng sông 

“Giá trị của những không gian công cộng trong đô thị có thể nhìn thấy rất rõ thông qua sự thành công của TP.HCM trong việc phát triển phố đi bộ Nguyễn Huệ hay dự án chỉnh trang công viên Mê Linh và Công viên Bến Bạch Đằng mới đây”, Phó Tổng giám đốc Savills Việt Nam nói thêm. 

Dẫn chứng về nhiều dự án quy hoạch đô thị ven sông trên thế giới, ông Troy Griffiths cho rằng có công thức chung cho sự thành công của các thành phố này. Đơn cử, Bến Thượng Hải (Thượng Hải, Trung Quốc) được xem là một hình mẫu về không gian công cộng của các thành phố châu Á với bản sắc lịch sử độc đáo và không gian xanh, tạo ra một khu vườn từ quận Hồng Khẩu hướng về sông Hoàng Phố. Giống như sông Sài Gòn, sông Hoàng Phố cũng được coi là trái tim của Thượng Hải. Việc quy hoạch đồng bộ cho toàn khu vực đã giúp người dân cũng như các du khách một lần nữa được kết nối với dòng sông và các di sản văn hóa tại thành phố này. 

Một dự án chỉnh trang đô thị nổi tiếng trên thế giới khác là bờ phía Tây của khu trung tâm thành phố Sydney (Australia) - Barangaroo. Barangaroo từng là một cảng container bị bỏ hoang với quy mô lên đến 22 ha. Đến nay, khu vực này đã trở thành một trung tâm văn hóa, kinh tế năng động. Dự kiến, sau khi ga tàu điện ngầm tại đây được hoàn thiện vào năm 2024, hơn một nửa diện tích Barangaroo sẽ trở thành không gian công cộng đặc biệt mang tiêu chuẩn kiến trúc bền vững với phố đi bộ, công viên, quảng trường, không gian sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật và là nơi làm việc lý tưởng cho người dân thành phố. Chính phủ Australia cũng đặt mục tiêu Barangaroo sẽ tạo ra 23.000 công ăn việc làm, là nơi sống của 3.500 cư dân và đóng góp 2 triệu AUD cho nền kinh tế bang New South Wales trong tương lai.

Những dẫn chứng trên cho thấy đây là xu hướng đúng đắn trong phát triển xanh và bền vững của các đô thị lớn với lợi thế gần sông hay biển, đồng thời giữ đậm được bản sắc văn hóa của địa phương. Đặc biệt, với các thành phố có diện tích đất dành cho công viên và các công trình công cộng còn hạn chế như Hà Nội và TP.HCM, việc có một quy hoạch bài bản và đồng bộ cho bờ sông Sài Gòn và sông Hồng sẽ là chất xúc tác quan trọng để phát triển đô thị mang “cảm giác về nơi chốn” (sense of place) và nhiều không gian công cộng.

Theo Batdongsan.com